Bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu dẫn đến việc xuất hiện các khuynh hướng kiến trúc mới, nhằm đưa con người lấy lại sự cân bằng giữa môi trường thiên nhiên. Kiến trúc xanh (KTX) là một trong những xu hướng nổi bật. Theo tiêu chí do Hội KTS Việt Nam công bố, KTX là công trình được xây dựng trên địa điểm bền vững; môi trường sống bên trong có chất lượng; sử dụng tài nguyên, năng lượng hiệu quả; hòa nhập môi trường nhân văn; kiến trúc hiện đại, có bản sắc. Như vậy, không phải đến những thập niên cuối thế kỷ 20 KTX mới xuất hiện, nếu xem xét kỹ kiến trúc nhà ở dân gian truyền thống của cha ông, sẽ thấy các tiêu chí trên của KTX được hình thành từ rất lâu
Nhìn lại kết cấu nhà ở nông thôn nhiều đời nay, có thể thấy, ngôi nhà luôn thông thoáng, không gian sử dụng linh hoạt, hài hòa với thiên nhiên, tạo nên một môi trường cân bằng sinh thái. Ðó là bố cục hợp lý của những ngôi nhà nhỏ giản dị, lấy sân làm trung tâm, chung quanh là các công trình phụ như chuồng trại chăn nuôi, nơi sản xuất, vườn tược…
Cấu trúc “ao trước, vườn sau”, “chuối sau, cau trước” vừa tạo cảnh quan, vừa thể hiện tính khoa học trong việc làm mát, tiết kiệm năng lượng. Ðối với nhà vườn xứ Huế, không gian vườn ngoài làm cân bằng môi trường sinh thái, còn mang đậm bản sắc truyền thống và tính thẩm mỹ trong nghệ thuật giải trí.
Xuất phát từ nền văn minh lúa nước, yếu tố nước đóng vai trò quan trọng, cái ao không thể thiếu trong bố cục khuôn viên truyền thống nhà ở nông thôn. Mô hình vòng sinh thái khép kín vườn – ao – chuồng (VAC) tạo cân bằng không gian gia đình, cho thấy sự hòa quyện giữa yếu tố truyền thống và khoa học trong tư duy, thẩm mỹ của cha ông ta. Bên cạnh đó, còn là tính linh hoạt ở việc sử dụng những vách ngăn nhẹ, bảo đảm sự thông thoáng tự nhiên; sự chuyển tiếp giữa không gian trong và ngoài nhà bằng hiên sảnh; cách che chắn bởi mành sáo hay phên dậu để ngăn nắng nóng mùa hè, chắn gió lạnh mùa đông… Cấu trúc tường, mái là những bộ lọc khí hậu bằng gạch, đá, ngói, gỗ, tre, lá…, những vật liệu thân thiện với môi trường, không gây ô nhiễm, có thể tái sử dụng. Như vậy, không gian nhà ở dân gian truyền thống từ lâu đã hình thành sự gắn kết chặt chẽ giữa kiến trúc, con người và thiên nhiên. Những kinh nghiệm và thành tựu mà cha ông ta tích lũy đã hình thành nên một xu hướng kiến trúc mang bản chất của KTX ngày nay.
Làn sóng xây dựng các công trình theo tiêu chí “xanh” đã đến Việt Nam theo những khái niệm mới. Trong đó, một số quan niệm cho rằng, KTX là xu hướng dành cho người giàu, cho những nước giàu. Bác bỏ điều này, Chủ tịch Hội KTS Việt Nam Nguyễn Tấn Vạn khẳng định, những nước nghèo cũng có thể phát triển KTX giúp cải thiện đời sống, hạn chế và chống hủy hoại môi trường. Việt Nam nghiên cứu tiêu chí KTX phù hợp hoàn cảnh điều kiện tự nhiên, bởi nếu chỉ coi trọng yếu tố công nghệ thì chúng ta chưa đủ sức, phải có sự kết hợp giữa công nghệ và những giải pháp thông minh, kinh nghiệm truyền thống, tinh thần hướng về thiên nhiên.
theo Nhân Dân
